علي ربيعي پس از آنكه گفت محو فقر شديد و كنترل انواع فقر مطلق در دستور كار دولت است، توضيح داد: «معاون اول رئيس‌جمهور تأكيد كرده‌اند كه در لايحه بودجه بايد بخشنامه‌اي براي مبارزه با فقر خشن ايجاد شود.» او البته نه درباره شاخص‌هاي اين نوع فقر و نه درباره تعداد ايراني‌هاي مبتلا به آن اظهارنظري نكرد.
- فقر خشن چيست؟
در بيشتر منابع، فقر خشن معادل «گرسنگي» درنظر گرفته شده و پايين‌ترين رده‌هاي درآمدي يك جامعه را دربر‌مي‌گيرد. حسين راغفر، اقتصاد‌دان و استاد دانشگاه با بيان اينكه فقر خشن تعريف بين‌المللي روشني ندارد، مي‌گويد: «فقر به اصطلاح حاد را داريم كه شامل افراد بي‌خانمان و كارتن‌خواب‌ها مي‌شود؛ يعني كساني كه به شكل بسيار عريان حضورشان در مجامع عمومي كاملا مشخص است. معمولا هم به افراد گرسنه كه دچار آسيب‌هاي مختلفي شده‌اند، اطلاق مي‌شود.» محسن ايزدخواه، اقتصاد‌دان ديگر در تعريف فقر خشن مي‌گويد: «ما امروز اشكال مختلف فقر خشن را در جلوه‌هايي مانند كليه‌فروشي و فروش ساير اعضاي بدن، كودك و فرزند‌فروشي، رحم اجاره‌اي، گورخوابي، كودكان كار، تن‌فروشي، گسترش وسيع افراد معتاد، آلت دست قرار گرفتن قاچاقچيان در ابعاد مختلف قاچاق و... مي‌بينيم.»
احمد ميدري، معاون رفاهي وزير كار و رفاه اجتماعي هم مي‌گويد: «يك فقر درآمدي داريم و يك فقر قابليتي. فقر درآمدي به‌معناي اين است كه در‌آمد فرد كفاف زندگي‌اش را نمي‌دهد. فقر خشن مربوط به نمونه تند و آزار‌دهنده از فقر درآمدي است.» اما چرا در كنار عبارتي مانند فقر مطلق، موضوع فقر خشن مطرح مي‌شود؟!
- برنامه دولت
هم حسين راغفر و هم محسن ايزدخواه آنچه در اين زمينه از سوي وزير كار مطرح شده را به نوعي تكميل اظهارات قبلي رئيس‌جمهور درباره حذف فقر مطلق مي‌دانند كه در خرداد امسال مطرح شد. ايزدخواه در گفت‌وگو با همشهري مي‌گويد: «ريشه‌كني فقر مطلق ظرف 4سال چندي قبل از سوي رئيس‌جمهور محترم و بعد هم وزير كار مطرح شد. حتي بعد آقاي ربيعي اين زمان را به 2سال تقليل دادند. از همان زمان، بين صاحب‌نظران اين پرسش مطرح شد كه آيا اين ادعاي بزرگ را با شناخت و آگاهي اعلام كرده‌اند يا به‌دليل عدم‌شناخت از مقوله فقر و ابعاد و اشكال اين پديده بوده است؟ به دلايل مختلف دولت قادر نيست در كوتاه‌مدت اين تنگنا‌ها را برطرف كند.
شايد ايشان در اين اظهارات تابع احساسات شده‌اند يا اينكه خدايي ناكرده گزارش‌هاي غيركارشناسي از سوي وزارتخانه متبوع براي ايشان تهيه شده كه متأسفانه اين گزارش مبنايي شده كه آقاي رئيس‌جمهور نيز طبق آن اعلام كردند ظرف 4سال فقر مطلق را ريشه‌كن مي‌كنيم. طرح موضوع فقر خشن نشان داد وزيرتعاون تذكرات صاحب‌نظران را در مورد ادعاي قبلي خود در از بين بردن فقر مطلق ظرف 2سال پذيرفته‌اند و در واقع صحبت‌هاي قبلي خود را تصحيح كرده‌اند.» حسين راغفر نيز در اين‌باره به همشهري مي‌گويد: «احتمالا اين همان موضوعي است كه رئيس‌جمهور محترم نيز به آن اشاره كرده و گفته بودند فقر مطلق را از بين مي‌بريم. به‌نظر بنده با توجه به ظرفيت‌هاي موجود كشور، ريشه‌كني فقر مطلق در كوتاه‌مدت در شرايط موجود اقتصاد ايران اگر غيرممكن نباشد، امري است دشوار. اما مي‌شود به حذف فقر خشن و حاد اميدوار بود» ميدري برنامه دولت براي مبارزه با فقر خشن را چنين توضيح مي‌دهد: «در حال تنظيم يك لايحه مساعدت با عنوان نظام چند‌لايه تأمين اجتماعي هستيم. يك لايه از اين سياست‌هاي رفاهي لايه مساعدت است. مساعدت شامل افرادي مي‌شود كه ناتوان هستند؛ يعني افرادي كه غيرقابل توانمندسازي هستند؛ مثل سالمندان، معلولان شديد و از‌كار‌افتادگان كه اين افرد جزو لايه يك سياست‌هاي رفاهي هستند.لايه 2كساني‌اند كه فقيرند اما قابل توانمندسازي هستند. بخش ديگر به حوزه اجتماعي و اقتصادي ارتباط دارد. لايحه بيمه فراگير تنظيم شده و سازمان برنامه هم موافقت كرده، به‌زودي اين لايحه به‌دست دولت مي‌رسد و به محض تعيين بودجه اجرايي خواهد شد.»
- چند نفر هستند؟
مهم‌ترين پرسش در اين موضوع پاسخ روشني ندارد. معاون وزير كار با بيان اينكه اعلام نرخ خط فقر هنوز به صلاح نيست، مي‌گويد: «براساس آمارهاي بين‌المللي در كشور ما كمتر از 5درصد دچار فقر خوراكي و گرسنه هستند. اين نوع فقر در جامعه ما خوشبختانه درصد پاييني دارد. برآورد ما از اينگونه افراد زير 2ميليون نفر است. گرسنگي به اين معنا كه فردي روزانه كمتر از 2هزار كالري دريافت كند. »
تخمين راغفر اما اختلاف معناداري با آنچه ميدري مي‌گويد، دارد: «آمارهاي ما نشان مي‌دهد در شرايط كنوني حداقل 6درصد از كل جمعيت كشور يعني حدود 5ميليون نفر دچار گرسنگي هستند. با فرض اينكه يك خانواده مددجوي 3نفره ماهانه 200هزارتومان از نهادهاي حمايتي دريافت كند و 150هزار تومان هم يارانه در ماه بگيرد به رقم 350هزار تومان در ماه مي‌رسيم كه اين رقم حتي نمي‌تواند نياز غذايي خانواده را تأمين كند. به اعتقاد من، براي امسال خط فقر مطلق در تهران براي هر فرد حدود 800هزار تومان و خط فقر شديد براي يك نفر حداقل مبلغ 250هزار تومان است. اين دو سطح فقر هر چند براساس جغرافيا و محل زندگي افراد در كشور تغيير مي‌كند اما اين تغيير معنا‌دار و چندان زياد نيست. شايد پايين‌ترين نرخ خط فقر مطلق در نقاط دورافتاده به 600هزار تومان و پايين‌ترين حد فقر شديد در اين مناطق براي يك نفر به 180هزار تومان برسد.»
- مشكل اول شناسايي است
احمد ميدري: در مورد 2ميليون ايراني مبتلا به فقر غذايي مكانيسمي كه بين ما و وزارت بهداشت وجود دارد اين است كه فرد به يكي از زير‌مجموعه‌هاي وزارت بهداشت مراجعه مي‌كند و بعد از شناسايي و بررسي در اختيار نهادهاي حمايتي قرار مي‌گيرد. اين افراد تحت پوشش قرار مي‌گيرند. مشكل اول شناسايي اين افراد بوده و تأمين بودجه مشكل بعدي است.
نظر شما